ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 5، مرداد 1402 ، شماره پی در پی 87

بررسی سبک فکری شعر حمید مصدق با تکیه بر جامعه شناسی لوسین گلدمن

صفحه (125 - 139)
علیرضا تایوغ ، نجیبه هنرور (نویسنده مسئول)، فرهاد فلاحت‌خواه
تاریخ دریافت مقاله : تیر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1401

چکیده

زمینه و هدف: حمید مصدق از شاعران معاصر میباشد که محتوای سیاسی، اجتماعی و عاشقانه در سبک فکری شعر وی برجسته است. در این مقاله اشعارش با هدف بررسی جهان نگری شاعر و ارتباط ساختار معنادار محتوای شعرش با ساختارهای اجتماعی سیاسی جامعه بر اساس نظریۀ «ساختگرایی تکوینی» لوسین گلدمن بررسی شده است.

روش مطالعه: روش گردآوری داده ها در این پژوهش، کتابخانه ای و ابزار جمع آوری اطلاعات، فیشبرداری است و نگارش آن به شیوۀ توصیفی-تحلیلی بر مبنای نظریۀ گلدمن انجام شده است. جامعۀ آماری مجموعه شعر «تا رهایی» از مصدق است.

یافته ها: عناصر اصلی شعر حمید مصدق در سبک فکری، مبارزه، مقاومت، عشق، اندوه، و یأس در محتوای سیاسی، اجتماعی و غنایی میباشد که در ساختار معنادار، همسو با ساخت اجتماعی طبقات تأثیرگذار سروده و از گروه جریان مقاومت و رمانتیسمها تأثیر گرفته است. در مرحلۀ دریافت و ساختار عینی متن، با کاربست واژه های ساده، زبان دور از تکلف و نزدیک به گفتار، لحن حماسی و صمیمی، استفاده از نمادهای اساطیری، حماسی، و تشبیه و تکرار، جهان‌بینی خود را نشان داده و توانسته در مرحلۀ تکوین به تشریح مسائل اجتماعی زمان خود بپردازد. جامعۀ آشفته از استبداد، یأس مردم از بهبودی اوضاع، و اندوه از نامهربانی مردم آگاهی واقعی (آگاهی موجود جامعه) است که در ساختار اجتماعی توصیف کرده است؛ اما با آگاهی ممکن (آگاهی مطلوب) در این مضامین، مقاومت، مهربانی، عشق و وفاداری را آرزو دارد.

نتیجه گیری: اشعار مصدق بازتعریفی از ساختار کلی جامعۀ اوست. جهان نگری وی بر مقاومت و عشق استوار است که طبق جامعه شناسی گلدمن انعکاسی از جهان نگری گروههای مقاومت و رمانتیستها میباشد.

کلمات کلیدی
حمید مصدق , لوسین گلدمن , سبک فکری , ساختگرایی تکوینی.

• آژند، یعقوب (1383) انواع ادبی در ایران امروز، تهران: قطره.
• ابومحبوب، احمد (1380) در های‌وهوی باد، زندگی و شعر حمید مصدق، تهران: ثالث.
• ایوتادیه، ژان (1378) نقد ادبی در سده بیستم، ترجمۀ محمدرحیم احمدی، تهران: سوره.
• راودراد، اعظم (1394) نظریه های جامعه شناسی هنر و ادبیات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• روزبه، محمدرضا (1383) شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: حروفیه.
• روزبه، محمدرضا (1386) ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران: روزگار.
• زرقانی، سیّد مهدی (1391) چشم انداز شعر معاصر ایران، جریانشناسی شعر ایران در قرن بیستم، تحریر دوم، تهران: ثالث.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383)، ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، تهران: سخن.
• گلدمن، لوسین (1357) فلسفه و علوم انسانی، ترجمۀ حسین اسدپور پیرانفر، تهران: جاویدان.
• گلدمن، لوسین (1371) جامعه شناسی ادبیات (دفاع از جامعه شناسی رمان)، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: هوش و ابتکار.
• گلدمن، لوسین (1376) جامعه، فرهنگ، ادبیات، گزیده و ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.
• گلدمن، لوسین (1382) نقد تکوینی، ترجمۀ محمدتقی غیاثی، تهران: نگاه.
• مصدق، حمید (1378) تا رهایی، منظومه ها و شعرها، تهران: زریاب.